7 phương pháp dịch thuật cơ bản và ví dụ thực tiễn

Trong lĩnh vực dịch thuật, việc nắm vững phương pháp dịch thuật là “chìa khóa” để có được bản dịch chất lượng cao, phản ánh chính xác ý nghĩa và văn phong của văn bản gốc. Vinay và Darbelnet – 2 biên dịch nổi tiếng người Pháp, trong công trình nghiên cứu tiên phong về bảy phương pháp dịch thuật cơ bản, trở thành nền tảng lý thuyết quan trọng cho các nhà dịch thuật. Bài viết này sẽ đi sâu vào việc giới thiệu và phân tích bảy phương pháp dịch thuật cơ bản, kèm theo những ví dụ thực tiễn sinh động để giúp người đọc hình dung rõ hơn về cách thức áp dụng chúng trong thực tế.

Phương pháp dịch thuật vay mượn (Borrowing technique)

Phương pháp dịch thuật vay mượn là một trong những cách dịch phổ biến nhất trong dịch thuật hiện đại. Đây là phương pháp mà biên dịch giữ nguyên từ hoặc cụm từ gốc trong ngôn ngữ nguồn và chuyển thẳng sang ngôn ngữ đích. Điều này thường xảy ra khi ngôn ngữ đích không có từ tương đương hoặc khi muốn duy trì màu sắc văn hóa gốc.

Vay mượn có thể được chia thành hai loại: vay mượn hoàn toàn (chuyển từ nguyên mẫu) và vay mượn có điều chỉnh (chuyển từ với một chút thay đổi). Phương pháp này không chỉ giúp biên dịch tiết kiệm thời gian tìm từ tương đương mà còn giữ lại nét độc đáo của ngôn ngữ nguồn.

Ví dụ:

Từ “pizza” trong tiếng Anh được dịch thẳng sang tiếng Việt là “pizza” mà không cần thay đổi. Đây là một ví dụ điển hình của phương pháp vay mượn, bởi vì không có từ tương đương trong tiếng Việt và từ “pizza” đã trở nên quen thuộc trong văn hóa ẩm thực Việt Nam.

Đọc thêm: Tại sao việc dịch tài liệu bệnh án lại cần thiết trong lĩnh vực y tế?

Phương pháp dịch thuật sao phỏng (Calque technique)

Dịch thuật sao phỏng là phương pháp dịch mà biên dịch chuyển ngữ bằng cách dịch từng phần của từ hoặc cụm từ từ ngôn ngữ nguồn theo cấu trúc ngôn ngữ đích. Phương pháp này giúp tạo ra từ hoặc cụm từ mới trong ngôn ngữ đích, phù hợp về ngữ nghĩa mà vẫn giữ được màu sắc văn hóa.

Dịch sao phỏng thường được áp dụng khi từ hoặc cụm từ gốc mang tính mô tả hoặc có cấu trúc dễ hiểu. Phương pháp này giúp làm giàu ngôn ngữ đích bằng cách tạo ra các từ ngữ mới. Tuy nhiên, không phải lúc nào phương pháp này cũng phù hợp, đặc biệt là với những từ ngữ mang tính đặc thù văn hóa.

Ví dụ:

• “Skyscraper” trong tiếng Anh được dịch thành “nhà chọc trời” trong tiếng Việt.

Cụm từ “cloud computing” có thể dịch thành “điện toán đám mây.”

• Dịch sao phỏng giúp tạo ra các cụm từ dễ hiểu trong ngôn ngữ đích và góp phần làm phong phú thêm từ vựng. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối đa, biên dịch cần cân nhắc kỹ lưỡng trong việc dịch các từ mang tính đặc thù.

Phương pháp dịch thuật nguyên văn (Literal technique)

Phương pháp dịch thuật nguyên văn là một kỹ thuật truyền thống, trong đó biên dịch dịch gần như nguyên văn từng từ hoặc cụm từ từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích. Phương pháp này phù hợp khi hai ngôn ngữ có cấu trúc và ý nghĩa từ vựng tương đồng.

Dịch nguyên văn có thể áp dụng cho các cụm từ đơn giản, dễ hiểu và không có sự khác biệt văn hóa quá lớn. Tuy nhiên, khi dịch các cụm từ phức tạp, phương pháp này có thể làm bản dịch trở nên cứng nhắc và khó hiểu.

Ví dụ:

• Câu tiếng Anh “I love reading books” được dịch thành “Tôi thích đọc sách.”
• “She is very smart” dịch nguyên văn thành “Cô ấy rất thông minh.”

Dịch nguyên văn là một phương pháp hữu ích khi ngôn ngữ nguồn và ngôn ngữ đích có cấu trúc gần gũi. Tuy nhiên, trong các trường hợp khác, biên dịch cần linh hoạt để tránh dịch thô cứng.

Phương pháp dịch thuật chuyển đổi từ loại (Transposition technique)

Chuyển đổi từ loại là phương pháp dịch mà biên dịch thay đổi từ loại (danh từ, động từ, tính từ,…) từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích để phù hợp hơn với ngữ pháp và cấu trúc câu.

Phương pháp này yêu cầu biên dịch có khả năng linh hoạt và am hiểu về cấu trúc của cả hai ngôn ngữ. Khi áp dụng đúng cách, phương pháp chuyển đổi từ loại giúp bản dịch trở nên mượt mà và dễ hiểu hơn.

Ví dụ:

“Smoking is prohibited” dịch thành “Cấm hút thuốc.” Smoking từ danh từ (sự hút thuốc), được chuyển đổi thành động từ (hút thuốc) trong tiếng Việt.

• Chuyển đổi từ loại không chỉ giúp bản dịch tự nhiên mà còn giữ được nghĩa gốc. Tuy nhiên, nếu không cẩn trọng, biên dịch có thể làm mất đi ý nghĩa hoặc ngữ điệu ban đầu của văn bản.

Đọc thêm: 8 phần mềm và công cụ dịch thuật chuyên nghiệp hỗ trợ đắc lực cho biên dịch viên

Phương pháp dịch thuật biến điệu (Modulation technique)

Phương pháp biến điệu là phương pháp dịch thuật mà biên dịch thay đổi góc nhìn hoặc cách diễn đạt nhưng vẫn giữ nguyên ý nghĩa của văn bản gốc. Đây là một kỹ thuật phổ biến trong việc tạo ra các bản dịch tự nhiên và hợp lý.

Biến điệu giúp biên dịch tạo ra các bản dịch dễ hiểu, gần gũi với ngôn ngữ và văn hóa đích. Phương pháp này thường được áp dụng khi có sự khác biệt lớn về cách diễn đạt giữa hai ngôn ngữ.

Ví dụ:

Câu “It is not difficult” trong tiếng Anh có thể dịch là “Nó rất dễ” trong tiếng Việt. Mặc dù không dịch sát nghĩa, cách này giúp bản dịch trở nên tự nhiên và dễ hiểu hơn trong ngữ cảnh tiếng Việt.

• Phương pháp biến điệu là công cụ mạnh mẽ để tạo ra những bản dịch mượt mà, phù hợp văn hóa. Tuy nhiên, biên dịch cần linh hoạt và hiểu rõ cả hai ngôn ngữ để tránh làm thay đổi ý nghĩa ban đầu.

Phương pháp dịch thuật tương đương (Equivalence technique)

Phương pháp dịch thuật tương đương là kỹ thuật nhằm tìm cách truyền tải ý nghĩa gốc một cách chính xác và tự nhiên nhất. Phương pháp này thường dùng khi dịch các cụm từ mang tính biểu cảm cao, như thành ngữ và tục ngữ.

Dịch tương đương cho phép biên dịch linh hoạt thay đổi từ ngữ để tạo nên bản dịch phù hợp mà không cần bám sát từng từ. Điều này giúp người đọc dễ hiểu và cảm nhận rõ hơn ý nghĩa.

Ví dụ:

Thành ngữ “Out of sight, out of mind” có thể dịch là “Xa mặt cách lòng” trong tiếng Việt.

• Phương pháp tương đương giúp truyền tải tinh thần và ý nghĩa gốc một cách tự nhiên, dễ hiểu. Đây là công cụ đắc lực khi dịch các thành ngữ, tục ngữ.

Phương pháp dịch thuật thoát ý (Adaptation technique)

Dịch thoát ý là phương pháp dịch thuật thay đổi hoàn toàn cách diễn đạt từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích để phù hợp với văn hóa, phong tục của người đọc. Đây là phương pháp linh hoạt nhất trong dịch thuật.

Phương pháp thoát ý thường dùng khi biên dịch cần truyền đạt ý nghĩa chính mà không nhất thiết bám sát vào từng từ ngữ cụ thể. Điều này giúp bản dịch gần gũi, dễ hiểu hơn trong ngữ cảnh văn hóa mới.

Ví dụ:

Cụm từ “Halloween” trong tiếng Anh có thể được dịch là “Lễ hội hóa trang” trong tiếng Việt, thay vì giữ nguyên tên gọi, để phù hợp với đại đa số người đọc ở Việt Nam.

• Dịch thoát ý là kỹ thuật giúp bản dịch dễ dàng thích nghi với ngữ cảnh văn hóa mới. Tuy nhiên, biên dịch cần cẩn trọng để không làm thay đổi quá nhiều ý nghĩa gốc.

Dịch vụ biên dịch tại Dịch thuật Hoa Sen – 100% biên dịch người bản ngữ

Dịch vụ biên dịch tài liệu tại Dịch thuật Hoa Sen tự hào với đội ngũ biên dịch viên bản ngữ, mỗi người có trên 5 năm kinh nghiệm, mang đến những bản dịch tinh tế, chính xác và đầy cảm xúc. Chúng tôi không chỉ chuyển ngữ mà còn thấu hiểu sâu sắc văn hóa và ngữ cảnh, giúp kết nối khách hàng với thế giới một cách trọn vẹn. Với sự chuyên nghiệp và cam kết chất lượng, Dịch thuật Hoa Sen đảm bảo mang lại sự hài lòng tuyệt đối trong mỗi dự án dịch thuật.

Tổng kết lại, bảy phương pháp dịch thuật cơ bản không chỉ là những công cụ hữu hiệu giúp biên dịch viên truyền tải thông điệp chính xác mà còn là sự phản ánh sự sáng tạo và linh hoạt trong công việc chuyển ngữ. Mỗi phương pháp, từ việc giữ nguyên cấu trúc ngữ nghĩa như phương pháp dịch nguyên văn, đến những cách thức chuyển đổi khéo léo như phương pháp chuyển đổi từ loại hay biến điệu, đều góp phần làm phong phú thêm quá trình học hỏi và sáng tạo trong dịch thuật. Đặc biệt, với những phương pháp như sao phỏng, vay mượn hay thoát ý, người dịch không chỉ đơn thuần chuyển tải ngôn từ mà còn mang đến sự giao thoa văn hóa, giúp bản dịch trở nên sống động và gần gũi hơn với người đọc.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc hoặc cần trợ giúp các vấn đề liên quan đến dịch vụ biên dịch: dịch thuật tài liệu, dịch thuật sách, dịch thuật video, dịch các tài liệu chuyên ngành: dịch tài liêu ý tế, dịch thuật marketing, dịch thuật tài chính, dịch thuật luật pháp, dịch thuật chính phủ, dịch thuật giáo dục,…  hãy liên hệ ngay tới Dịch thuật Hoa Sen qua hotline: 0866 224 968 hoặc truy cập website: dichthuathoasen.com để được tư vấn những giải pháp tốt nhất!

DỊCH THUẬT HOA SEN – LUÔN LUÔN ĐÚNG HẸN, TRỌN VẸN NIỀM TIN!